Próchnica to jedna z najczęściej występujących chorób jamy ustnej. Narażeni na nią są nie tylko dorośli, ale także dzieci. Bagatelizowana może prowadzić do poważnych powikłań i utraty zębów. Jak wygląda próchnica i jak się jej pozbyć? Czy można się nią zarazić? Sprawdź!
Czym jest próchnica?
Próchnica to przewlekła choroba zakaźna wywoływana przez bakterie takie jak L. acidophilus oraz paciorkowce (w tym m.in. Streptococcus mutans). Bakterie z płytki nazębnej rozkładają cukier pochodzący z pokarmów i napojów, a następnie wytwarzają kwasy organiczne, które prowadzą do demineralizacji szkliwa. Postępujący rozpad zębiny może wywołać zapalenie miazgi i skończyć się nawet utratą zęba. Jak pokazują badania, problem dotyczy zdecydowanej większości społeczeństwa: od dwu-, trzyletnich dzieci po młodzież, osoby dorosłe i seniorów. Próchnica to jedna z najczęstszych przyczyn bólu zębów. A to znak, że problem wymaga natychmiastowej reakcji! Ale to nie koniec możliwych powikłań. Zaawansowana próchnica może przyczyniać się do rozwoju wielu groźnych chorób jamy ustnej oraz zaburzać prawidłowe funkcjonowanie takich narządów jak nerki czy serce.
Jak wygląda próchnica, czyli objawy próchnicy na zębach
Początek próchnicy łatwo zbagatelizować. Biały osad, czyli płytka nazębna powstająca z połączenia m.in. śliny oraz resztek pokarmowych, zazwyczaj nie budzi niepokoju, zwłaszcza że nie powoduje dolegliwości bólowych. Jeśli jednak nie zostanie usunięty, zacznie osłabiać szkliwo, prowadząc do jego nieodwracalnego uszkodzenia. Wyróżniamy cztery etapy rozwoju próchnicy. Gdy kwasy wnikają w głąb szkliwa, pojawiają się charakterystyczne czarne plamki. Gdy dojdzie do zakażenia miazgi, pojawia się ból. Na tym etapie może dojść nawet do powstania ropnia. Konieczne może być wówczas leczenie endodontyczne, zwane kanałowym (ponieważ stomatolog musi oczyścić komorę i kanały zębowe).
Jeśli chcesz dowiedzieć się jak powstaje próchnica, warto przeczytać artykuł – Etapy próchnicy – jak powstaje próchnica?
Ale biały nalot na zębach to niejedyny sygnał świadczący o rozwoju próchnicy! Co jeszcze powinno zwrócić naszą uwagę?
- Nieprzyjemny zapach z ust;
- Wrażliwość na ciepłe/zimne/słodkie i kwaśne pokarmy oraz napoje;
- Ból dziąseł podczas szczotkowania.
Próchnica zębów – przyczyny
Jedną z najczęstszych przyczyn próchnicy jest nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny jamy ustnej. Na rozwój choroby najbardziej narażone są osoby, które nie szczotkują zębów przynajmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem), nie oczyszczają przestrzeni międzyzębowych za pomocą nici dentystycznej, nie stosują specjalistycznych płynów do płukania jamy ustnej, nie dbają o zróżnicowaną dietę, stosują używki (próchnica rozwija się dużo szybciej u osób palących!) i unikają wizyt w gabinecie dentystycznym.
Leczenie próchnicy zęba – jak pozbyć się próchnicy?
Leczenie choroby jest uzależnione od etapu uszkodzenia zęba. Próchnicę początkową można wyleczyć za pomocą remineralizacji (fluoryzacji). Leczenie próchnicy na późniejszych etapach wymaga borowania, czyli usunięcia za pomocą wiertła dentystycznego tkanki zęba zainfekowanej przez bakterie próchnicze. Zabieg ten przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, więc pacjent nie odczuwa bólu (ewentualnie lekki dyskomfort). Oczyszczone miejsce wypełnia się plombą (najczęściej kompozytową światłoutwardzalną, coraz rzadziej amalgamatową). Następnie lekarz odbudowuje koronę zęba, aby wypełnienie nie powodowało trudności z gryzieniem pokarmów. Warto jednak pamiętać, że nie jest to rozwiązanie na całe życie. Wypełnienie należy wymienić po kilku latach. Koszt leczenia próchnicy rośnie wraz z rozwojem choroby. Dlatego warto jak najszybciej umówić się na wizytę do stomatologa, który usunie pierwsze ogniska zapalne w jamie ustnej i zapobiegnie dalszemu osłabianiu szkliwa.
Jak zapobiegać pojawieniu się próchnicy?
Każdy człowiek rodzi się z jałową jamą ustną nieskolonizowaną przez bakterie czy grzyby. To się jednak bardzo szybko zmienia (dziecko jest narażone na kontakt z drobnoustrojami już w trakcie porodu). O higienę jamy ustnej należy dbać od momentu narodzin! Nawet jeśli dziecku nie wyrżnęły się jeszcze pierwsze ząbki, należy oczyszczać jego jamę ustną za pomocą gazika nasączonego przegotowaną, letnią wodą.
Na pierwszą wizytę do stomatologa warto wybrać się z dzieckiem już w pierwszym roku życia, gdy w jamie ustnej pojawi się pierwszy mleczny ząb. To doskonały moment, żeby zadać pytania dotyczące pielęgnacji i profilaktyki. Z kilkulatkiem warto chodzić do dentysty raz na trzy miesiące. Regularne wizyty pozwolą dziecku oswoić się z gabinetem stomatologicznym, widokiem lekarza w białym kitlu i maseczce oraz stosowanych przez niego narzędzi dentystycznych. Zębów mlecznych nie wolno traktować po macoszemu, mówiąc, że „i tak wypadną”. To duży błąd! Bakterie próchnicze z mleczaków mogą bowiem zaatakować zęby stałe.
Próchnica jest chorobą nabytą i bardzo zakaźną, należy więc chronić dzieci przed kontaktem z bakteriami, które ją wywołują. Wielu rodziców nie jest świadomych, że sami mogą zarazić swoje dzieci próchnicą. W jaki sposób? Oblizując smoczek, który wypadł dziecku z buzi, jedząc posiłek tą samą łyżką lub pijąc z tej samej butelki. Ale dzieci mogą zarazić się bakteriami próchniczymi także od swoich rówieśników, o co nietrudno w miejscach, w których dzieci bawią się tymi samymi zabawkami (np. w żłobku lub przedszkolu) lub korzystają ze wspólnych naczyń. Bakterie, aby się rozwijać, muszą mieć jednak odpowiednie warunki. Wypicie napoju z tej samej butelki nie zawsze musi zakończyć się próchnicą. W miarę możliwości warto jednak pilnować, by dziecko korzystało ze swoich sztućców czy swojego bidonu.
O regularnych wizytach u dentysty powinniśmy pamiętać do końca życia. W wieku dorosłym wystarczy przegląd raz w roku wraz ze ściągnięciem kamienia (wyjątkiem są osoby nałogowo palące papierosy, pijące kawę i ciemną herbatę, a także zmagające się z odsłoniętymi szyjkami zębowymi – w wyżej wymienionych przypadkach na fotelu dentystycznym warto pojawić się raz na 3-6 miesięcy).
Jak zapobiegać rozwojowi próchnicy?
- Myj zęby przez około 2-3 minuty przynajmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem), a najlepiej po każdym posiłku. Pamiętaj o stosowaniu odpowiednich past zawierających fluor, który przyczynia się do wzmocnienia szkliwa. Jeżeli masz odsłonięte szyjki zębowe, szukaj szczoteczki z miękkimi włóknami.
- Stosuj nić dentystyczną, za pomocą której usuniesz resztki pokarmowe z przestrzeni międzyzębowych oraz płytkę nazębną.
- Płucz jamę ustną za pomocą specjalnych płynów do płukania.
- Unikaj słodzonych napojów i słodkich pokarmów, które prowadzą do rozwoju bakterii w jamie ustnej.
- Ogranicz stosowanie używek, które osłabiają szkliwo (przede wszystkim palenia papierosów).
- Unikaj podjadania między posiłkami, a szczególnie w nocy.
- Raz w roku (a jeśli masz problem z odsłoniętymi szyjkami zębowymi nawet częściej) usuwaj kamień nazębny, który prowadzi do rozwoju chorób przyzębia.
Co zwiększa ryzyko występowania próchnicy zębów?
Nie każdy człowiek jest tak samo podatny na zachorowanie na próchnicę. Na rozwój choroby wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i społeczne (czyli m.in odpowiednia profilaktyka, dostęp do opieki medycznej, status materialny). Jak pokazują badania, można ograniczyć podatność zębów na próchnicę, dostarczając dziecku w okresie płodowym oraz wieku rozwojowym odpowiednią ilość składników odżywczych (głównie wapnia i fluoru).
O przestrzeganiu zasad higieny jamy ustnej szczególnie powinny pamiętać osoby noszące aparaty ortodontyczne. W trakcie leczenia nie wolno zapominać o regularnych wizytach u stomatologa i stosowaniu specjalistycznych produktów do oczyszczania zębów i jamy ustnej.
Ryzyko rozwoju próchnicy jest tym większe, im więcej spożywamy słodkich pokarmów i napojów. Dlatego warto ograniczyć tego typu przekąski, zastępując je np. warzywami czy orzechami. Im większa świadomość społeczna dotycząca rozwoju próchnicy oraz profilaktyki, tym mniejszy odsetek osób chorujących!
