Czym jest zanik kości szczęki i dlaczego jego leczenie jest tak istotne?

Zanik kości szczęki to problem, o którym słyszy wiele osób planujących wszczepienie implantów zębowych. Ale co tak naprawdę oznacza to pojęcie? Czy zawsze przekreśla szansę na leczenie? W tym artykule wyjaśnimy, czym jest ten problem, jakie są jego przyczyny i objawy oraz jakie może mieć skutki. Przedstawimy również dostępne metody leczenia i profilaktyki.

Co to jest zanik kości szczęki?

Zanik kości szczęki, nazywany też atrofią, to proces stopniowej utraty masy kostnej w obrębie szczęki. Najczęściej występuje w miejscu, gdzie wcześniej znajdował się ząb, choć może obejmować również inne obszary jamy ustnej. W jego przebiegu kość traci objętość i gęstość, staje się cieńsza, słabsza i mniej odporna na codzienne obciążenia. Jej struktura zmienia się ze zwartej i gładkiej na porowatą i kruchą. Wskutek tego przestaje pełnić swoją funkcję podparcia dla zębów i tkanek miękkich.

Jakie objawy daje zanik kości szczęki?

Zanik kości szczęki może rozwijać się przez długi czas bez wyraźnych dolegliwości. Często pierwsze sygnały są ignorowane, bo nie powodują bólu. Warto jednak zwrócić uwagę na pewne czynniki, które mogą świadczyć o postępującej utracie masy kostnej:

• Luźne lub przemieszczające się zęby – brak stabilnego podparcia w kości sprawia, że zęby mogą się ruszać.
• Widoczny ubytek dziąseł – dziąsła cofają się, odsłaniając szyjki zębowe lub nawet korzenie.
• Zmiana kształtu twarzy – zapadnięcie policzków, cofnięcie brody, więcej zmarszczek wokół ust.
• Problemy z żuciem i mową – pojawiają się zaburzenia zgryzu oraz trudności w dokładnym przeżuwaniu pokarmów.
• Dyskomfort przy noszeniu protez – proteza może przestać dobrze przylegać i powodować otarcia.
• Bóle stawu skroniowo-żuchwowego – pojawiają się przy pogłębiających się zmianach w kościach szczęki.

Jakie są przyczyny problemu?

Zanik kości szczęki może mieć różne przyczyny, ale najczęściej zaczyna się po utracie jednego lub kilku zębów. Wtedy kość, która wcześniej je podtrzymywała, przestaje być obciążana podczas gryzienia i żucia. W efekcie zaczyna się stopniowo wchłaniać – organizm uznaje, że nie jest już potrzebna. To zjawisko nazywa się resorpcją kości.

Inną częstą przyczyną jest paradontoza, czyli przewlekła choroba przyzębia, która prowadzi do rozchwiania zębów i stopniowego zaniku kości wokół ich korzeni. Do procesów zaniku może także prowadzić noszenie źle dopasowanej protezy – zamiast przenosić siły żucia na kość, uciska ona tkanki miękkie, co sprzyja stopniowej utracie masy kostnej. Na powstanie problemu mogą też wpływać inne czynniki, takie jak przewlekłe stany zapalne w jamie ustnej, urazy, nieleczone wady zgryzu, osteoporoza czy choroby nowotworowe.

Do czego prowadzi bagatelizowanie problemu zaniku kości?

Z czasem zanik kości prowadzi do osłabienia całej struktury szczęki, co wpływa na wygląd twarzy, sposób mówienia, a także na zdolność do przyjmowania pokarmów. Ponadto zęby sąsiadujące z luką zaczynają się przesuwać i ścierać. To prowadzi do dalszych zaburzeń zgryzu, a w skrajnych przypadkach – do utraty kolejnych zębów.

Warto również wiedzieć, że im bardziej zaawansowany zanik kości, tym trudniejsze i bardziej skomplikowane staje się leczenie. W wielu przypadkach konieczne są wtedy dodatkowe zabiegi chirurgiczne, takie jak augmentacja czy przeszczep kości, by odbudować strukturę szczęki i umożliwić dalsze leczenie protetyczne.

Dla kogo zanik będzie największym problemem?

Zanik kości szczęki może dotknąć każdego, ale dla niektórych osób stanowi szczególne wyzwanie – zwłaszcza wtedy, gdy planują leczenie implantologiczne. Implanty zębowe wymagają odpowiedniej ilości i jakości kości, by można je było stabilnie osadzić. Jeśli doszło do dużych ubytków, standardowy zabieg staje się niemożliwy bez wcześniejszej odbudowy kości.

Metody leczenia zaniku kości szczęki

​Leczenie zaniku kości szczęki koncentruje się na odbudowie utraconej tkanki kostnej, przygotowując podłoże do dalszego leczenia protetycznego lub implantologicznego. Współczesna stomatologia oferuje kilka skutecznych metod w tym zakresie. Najpopularniejszą z nich jest bez wątpienia augmentacja kości. To procedura chirurgiczna mająca na celu odbudowę kości w miejscach jej zaniku. Może być realizowana poprzez przeszczep własnej tkanki kostnej pacjenta, pobranej z innych obszarów ciała lub z wykorzystaniem materiałów kościozastępczych, które wspomagają regenerację kości. ​

Sterowana regeneracja kości (GBR) to kolejna metoda, która polega na zastosowaniu specjalnych membran, które izolują obszar odbudowy kości, zapobiegając wrastaniu tkanek miękkich i umożliwiając efektywną regenerację tkanki kostnej. ​

Zabieg z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego wykorzystuje zaś czynniki wzrostu pozyskane z krwi pacjenta. Przyspieszają one procesy gojenia i regeneracji kości oraz tkanek miękkich. Co równie istotne, w praktyce często łączy się powyższe techniki, dostosowując plan leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Jak zapobiegać lub spowalniać proces atrofii kości szczęki?

Chociaż zanik kości szczęki to poważny problem, można mu skutecznie zapobiegać – zwłaszcza jeśli zareagujemy odpowiednio wcześnie. Kluczowa jest szybka odbudowa braków w uzębieniu oraz dbałość o zdrowie całej jamy ustnej. Warto przede wszystkim:

• Nie zwlekać z uzupełnieniem brakujących zębów – im dłużej pozostaje luka, tym większe jest ryzyko poważniejszego zaniku kości. W tym celu warto stawiać przede wszystkim na implanty zębowe. To właśnie one najlepiej zastępuje naturalny korzeń zęba i przenoszą siły żucia na kość.
• Dbać o higienę jamy ustnej – regularne mycie zębów i nitkowanie zapobiega chorobom przyzębia, które bezpośrednio mogą powodować atrofię.
• Regularnie odwiedzać stomatologa – kontrole pozwalają wcześnie wykryć pierwsze objawy i wdrożyć odpowiednie działania.
• Zadbać o ogólny stan zdrowia – osteoporoza, choroby przewlekłe i zła dieta mogą osłabiać kości, także w obrębie szczęki.

Implanty zębów a zanik kości – czy pomimo problemu można wykonać zabieg?

Zanik kości szczęki nie musi całkowicie przekreślać szans na wszczepienie implantów. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia możliwe jest przeprowadzenie zabiegów nawet u pacjentów z poważnymi ubytkami kostnymi. Często pomaga w tym już odpowiednie przygotowanie – składa się na nie odbudowanie kości, np. za pomocą augmentacji.

W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować się na zastosowanie krótszych lub węższych implantów, które lepiej dopasowują się do ograniczonych warunków anatomicznych. Czasami możliwe jest także wszczepienie implantów w bardziej zachowanych fragmentach kości, np. w okolicy jarzmowej (tzw. implanty jarzmowe). Przy całkowitych brakach zębów, kiedy to braki są najczęściej zauważalne, alternatywą może być popularny już zabieg all on 4. Wszystko zależy zatem od indywidualnej sytuacji pacjenta oraz planu leczenia ustalonego po wykonaniu badań obrazowych. Nigdy zatem nie należy rezygnować z poprawy swojego komfortu i warto umówić się na konsultację ze specjalistą, który jasno wyznaczy plan leczenia.

FAQ

Jakie są pierwsze objawy zaniku kości szczęki?

Do pierwszych objawów zaniku kości szczęki należą: chwianie się zębów, cofanie się dziąseł, zmiana kształtu twarzy oraz trudności z żuciem i mową.

Czy zanik kości szczęki można zatrzymać lub odwrócić?

Tak, jeśli zostanie wcześnie wykryty – możliwe jest zahamowanie procesu, a w wielu przypadkach także odbudowa kości.

Jakie są najskuteczniejsze metody odbudowy kości szczęki?

Do odbudowy kości szczęki najczęściej stosuje się augmentację, sterowaną regenerację oraz materiał kościozastępczy.

Czy każdy pacjent kwalifikuje się do zabiegu augmentacji kości?

Nie – decyzja zależy od ogólnego stanu zdrowia, lokalnych warunków w jamie ustnej oraz wyników badań obrazowych.

Jak długo leczy się zanik kości szczęki?

W zależności od metody leczenie zajmuje od kilku tygodni do kilku miesięcy – to czas potrzebny na gojenie i odbudowę tkanki kostnej.

Podsumowanie

Zanik kości szczęki to poważny, ale możliwy do opanowania problem. Najczęściej pojawia się po utracie zęba lub w wyniku chorób przyzębia. Może prowadzić do trudności z jedzeniem, mówieniem i zaburzeń estetycznych twarzy. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia takim jak augmentacja czy przeszczep kości, można skutecznie odbudować utraconą tkankę. Kluczem jest szybka reakcja, regularne kontrole i dbałość o higienę jamy ustnej.

Data publikacji: 25 kwietnia 2025
Autor: Dr Wiesław Frankowski