Badanie radiologiczne — co to jest? 

Badanie radiologiczne to zabieg diagnostyczny, wykorzystujący promieniowanie elektromagnetyczne do uzyskania obrazów wewnętrznych struktur ciała. Takie badania są przydatne w diagnozowaniu różnych schorzeń i urazów oraz w monitorowaniu postępów leczenia. Poszczególne badania radiologiczne są szeroko wykorzystywane w medycynie. Co warto na ich temat wiedzieć? Zapraszamy do lektury!

Badanie radiologiczne — co warto wiedzieć?

Radiologia to dziedzina medycyny wykorzystująca różnorodne techniki obrazowania do diagnozowania chorób oraz analizowania uszkodzeń w ciele człowieka. Badania radiologiczne są przeprowadzane przez specjalistów elektroradiologii, a interpretację uzyskanych obrazów wykonuje lekarz radiolog.

Dzięki badaniom radiologicznym możliwe jest szybkie wykrycie schorzeń, analiza ich rozwoju oraz dokładniejsze określenie lokalizacji problemu. W nowoczesnej medycynie jest to jedno z podstawowych narzędzi stosowanych na różnych etapach leczenia pacjentów.  

Radiologia obejmuje różnorodne metody, takie jak rentgenodiagnostyka (RTG), ultrasonografia (USG), rezonans magnetyczny (RM/MRI), tomografia komputerowa (TK), mammografia, angiografia, pantomografia czy densytometria. Radiologia jest ściśle powiązana z innymi obszarami medycyny, np. radioterapią oraz z tzw. medycyną nuklearną. Radiologia to zatem nie tylko zbiór technik obrazowania, ale również kompleksowa dziedzina medyczna, która odgrywa kluczową rolę we wczesnym wykrywaniu chorób, diagnozowaniu problemów zdrowotnych i planowaniu skutecznych terapii.

• Rentgenodiagnostyka (RTG) — jest to technika obrazowania, która wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie do uzyskiwania dwuwymiarowych obrazów struktur wewnątrz ciała. Jest powszechnie stosowana w badaniach kości, płuc, zębów, stawów, i innych obszarów ciała.
• Ultrasonografia (USG) — technika wykorzystująca fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości do tworzenia obrazów narządów wewnętrznych, tkanek miękkich, płodów (w przypadku badań prenatalnych) i innych struktur. Jest bezpieczna, nieinwazyjna i często stosowana w diagnostyce różnych schorzeń.
• Rezonans magnetyczny (RM/MRI) — jest to zaawansowane badanie obrazowe wykorzystujące silne pole magnetyczne i fale radiowe do uzyskania szczegółowych obrazów narządów, tkanek miękkich, mózgu, kręgosłupa, stawów itp. RM nie używa promieniowania rentgenowskiego i jest często preferowany ze względu na wysoką rozdzielczość obrazów.
• Tomografia komputerowa (TK) — TK wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie do uzyskania wielu przekrojów (plasterków) narządów i tkanek, które są następnie łączone komputerowo, aby stworzyć trójwymiarowy obraz. Jest bardzo przydatna w diagnostyce urazów, guzów, krwawień i innych problemów zdrowotnych.
• Mammografia — to rodzaj badania radiologicznego  stosowanego w celu wykrycia zmian w piersiach. Jest kluczowym narzędziem w badaniu przesiewowym i diagnozowaniu raka piersi.
• Angiografia (koronarografia) — to badanie radiologiczne, które służy do obrazowania naczyń krwionośnych poprzez wykorzystanie środka kontrastowego w celu uzyskania szczegółowych obrazów tętnic i żył. Badanie to jest stosowane m.in. w diagnostyce stanu naczyń wieńcowych serca.
• Pantomografia — badanie rentgenowskie, które dostarcza panoramicznego obrazu szczęk, zębów, stawów skroniowo—żuchwowych i okolicznych tkanek.
• Densytometria — badanie radiologiczne służące do pomiaru gęstości mineralnej kości, głównie w celu diagnozy osteopenii i osteoporozy. Wykorzystuje niewielką ilość promieniowania rentgenowskiego do pomiaru gęstości kości.

Wszystkie te techniki obrazowania służą do różnych celów diagnostycznych i są stosowane w zależności od potrzeb pacjenta oraz obszaru ciała wymagającego oceny.

W jakim celu wykonuje się badania radiologiczne?

1. Diagnoza chorób i urazów — badania radiologiczne umożliwiają bezinwazyjne i precyzyjne wykrywanie chorób, uszkodzeń, złamań czy innych patologii wewnętrznych struktur ciała. Pozwalają one lekarzom dokładniej zrozumieć stan zdrowia pacjenta.
2. Monitorowanie postępu leczenia — obrazy uzyskane podczas badań radiologicznych pozwalają lekarzom monitorować skuteczność leczenia, kontrolować postęp choroby oraz oceniać, czy pacjent reaguje na terapię.
3. Wykrywanie zmian wczesnych — badania radiologiczne, takie jak mammografia czy przesiewowe badania TK, są kluczowe w wykrywaniu wczesnych zmian chorobowych, co pozwala na szybsze zastosowanie odpowiedniego leczenia i zwiększa szanse na wyleczenie.
4. Planowanie zabiegów — przed operacjami lub innymi interwencjami medycznymi badania radiologiczne są wykorzystywane do dokładnego zaplanowania poszczególnych działań, aby zminimalizować ryzyko powikłań.

Badania radiologiczne są zlecane w zależności od indywidualnej sytuacji pacjenta i podejrzenia choroby. Mogą być one wykonywane zarówno w przypadku wystąpienia objawów chorobowych, jak i w celu przesiewowego badania populacyjnego.

Przeciwwskazania do przeprowadzenia badań radiologicznych

• Ciąża — niektóre techniki radiologiczne mogą wiązać się z ryzykiem dla rozwijającego się płodu, dlatego należy unikać badań rentgenowskich, TK czy angiografii w przypadku kobiet w ciąży, chyba że jest to bezwzględnie konieczne i korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu.
• Nadwrażliwość na kontrast — u niektórych osób stosowanie środków kontrastowych używanych w niektórych badaniach radiologicznych może wywoływać reakcje alergiczne, co może prowadzić do poważnych reakcji anafilaktycznych.
• Specyficzne warunki zdrowotne — istnieją sytuacje, w których pojawia się ryzyko związane z badaniem radiologicznym, np. nadczynność tarczycy w przypadku badań z zastosowaniem jodu jako środka kontrastowego.

W przypadku wątpliwości dotyczących potrzeby wykonania badania radiologicznego lub potencjalnych przeciwwskazań, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Lekarz może ocenić korzyści z przeprowadzenia badania w stosunku do ewentualnego ryzyka i dostosować podejście diagnostyczne do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Badanie radiologiczne a zdrowie zębów

W diagnostyce stomatologicznej promieniowanie rentgenowskie jest powszechnie stosowane w celu badania struktur zębów. Zdjęcia radiologiczne zębów ujawniają detale niewidoczne podczas rutynowego badania stomatologicznego. Obrazy te umożliwiają lekarzom w prawidłowy sposób ocenić stan zębów, tkanek otaczających zęby, a także kości szczęki i żuchwy. Na podstawie uzyskanego obrazu rentgenowskiego specjaliści podejmują decyzje dotyczące planu leczenia.

Wykonywanie badań rentgenowskich zębów wymaga skierowania od lekarza. Badanie to stosuje się np. podczas zaawansowanej próchnicy, silnych bólów zębów, podejrzenia leczenia kanałowego czy urazów mechanicznych. Istotne jest także wykonanie zdjęcia przed planowanym wszczepieniem implantów, a także np. w przypadku oceny urazów obszaru twarzoczaszki.

Często wykorzystywane w stomatologii jest tzw. punktowe badanie RTG. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie obrazu konkretnego zęba, co pozwala dokładnie ocenić jego stan, a także przyjrzeć się tkankom, które bezpośrednio do niego przylegają. Badanie to jest również stosowane w formie kontroli  po leczeniu endodontycznym (pomaga w ocenie poprawności wypełnienia kanałów). Samo przeprowadzenie tego badania jest szybkie, bo trwa zaledwie kilka minut. 

Badania radiologiczne stanowią nieodzowną część diagnostyki medycznej, umożliwiając lekarzom precyzyjną ocenę stanu zdrowia pacjenta. Różnorodność technik radiologicznych pozwala na szerokie zastosowanie w diagnostyce różnych schorzeń i urazów.